Σήμερα δήλωσα στα δύο μεγάλα μου παιδιά ότι τηλεόραση θα δουν μόνο όταν τελειώσουν και οι δύο το φαγητό τους. Η κόρη μου τελείωσε πριν από το γιο μου και ήθελε να δει, αλλά της επισήμανα ότι πρέπει να περιμένει και τον αδερφό της. Φυσικά κάτι τέτοιο είναι άδικο, αφού αυτή τήρησε τη συμφωνία από τη δικιά της πλευρά, αλλά εμένα δεν με ένοιαζε τόσο η απόδοση δικαιοσύνης, όσο το να αναγκάσω τον γιο μου, ο οποίος είναι συνήθως ο πιο αργός, να τελειώσει γρήγορα. Το αποτέλεσμα ήταν η κόρη μου να αρχίσει να κατηγορεί τον αδερφό της για την “τιμωρία” της, χωρίς να της περάσει από το μυαλό ότι αυτός που φταίει για την αδικία είμαι εγώ που συνέδεσα την “ανταμοιβή” της με κάτι που δεν είχε σχέση με την ίδια. Την κατέστησα, δηλαδή, συνεργό στο σχέδιό μου να πιέσω τον γιο μου να τελειώσει το φαγητό του.

Πάρτε όλοι από είκοσι

Η τακτική αυτή είναι γνωστή και πολύ παλιά. Όποιος έχει πάει στρατό (ή απλά έχει δει το “Ιπτάμενος και Τζέντελμαν”) γνωρίζει ότι η τιμωρία όλων για το λάθος του ενός είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για να αποτραπούν γενικά τα λάθη απ’ όλους. Κάτι τέτοιο είχαν στο μυαλό τους και οι Γερμανοί όταν, για αντίποινα στους αντάρτες, εκτελούσαν αμάχους στο Δίστομο και τα Καλάβρυτα, ώστε οι υπόλοιποι άμαχοι να θεωρήσουν τους αντάρτες υπεύθυνους για τα δεινά τους.

Και αν κάποιος νομίζει ότι αυτά είναι πράγματα του παρελθόντος που δεν εφαρμόζονται πια, μάλλον δεν αναγινώσκει σωστά την πραγματικότητα.

Την ίδια τακτική χρησιμοποίησε η Λαγκάρντ όταν, για να διορθώσει την απαράδεκτη δήλωσή της ότι δεν λυπάται για τα παιδιά που υποφέρουν στην Αθήνα επειδή “Οι γονείς πρέπει να πληρώσουν τους φόρους τους”, δήλωσε ότι “όλοι θα πρέπει να φέρουν το δικό τους, δίκαιο μερίδιο βάρους, ιδιαίτερα δε οι πιο προνομιούχοι και ιδίως στο σημείο αυτό που έχει να κάνει με το να πληρώνουν τους φόρους τους”, δηλαδή προσπάθησε να στρέψει τους γονείς που προσέβαλε εναντίον των προνομιούχων. Ομοίως και ο Λοβέρδος, για να καλύψει την κυβερνητική ανεπάρκεια, καταφέρθηκε (όπως είδαμε) εναντίον των δημοσίων υπαλλήλων στιγματίζοντάς τους ως τη ρίζα του κακού.

Και αυτά είναι μόνο δύο παραδείγματα από τα πάμπολλα που λαμβάνουν χώρα κάθε μέρα, αφού το παιχνίδι επίρριψης ευθυνών (blame game) έχει καταστεί εθνικό μας σπορ. Οι εργαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα κατηγορούν αυτούς του δημόσιου, γιατί είναι τεμπέληδες, βύσματα και διεφθαρμένοι. Οι δημόσιοι υπάλληλοι διαμαρτύρονται ότι είναι οι μόνοι που πληρώνουν φόρους και κατηγορούν τους ελεύθερους επαγγελματίες για φοροδιαφυγή. Οι αστοί κατηγορούν τους αγρότες ότι έφαγαν τα λεφτά των επιδοτήσεων και παραμέλησαν τα κυριότερα εξαγώγιμα προϊόντα μας. Οι αγρότες κατηγορούν τους γραφιάδες για λαμογιές. Όλοι οι υπόλοιποι κατηγορούν τους συνδικαλιστές ως χαραμοφάηδες και αυτοί την κοινωνία για απάθεια.

Μέσα σε όλα αυτά, οι πραγματικοί υπονομευτές της ελληνικής οικονομίας εκτελούν ανενόχλητοι το έργο τους, προωθώντας την άκριτη λιτότητα που βυθίζει την οικονομία σε όλο και μεγαλύτερη ύφεση και υποδαυλίζει περαιτέρω την εχθρότητα μεταξύ των διαφόρων κοινωνικών ομάδων. Κάθε φορά που κάποιος προσπαθεί να επιστήσει την προσοχή των υπόλοιπων στο πραγματικό πρόβλημα, εισπράττει μόνο αφορισμούς εναντίον μεταναστών, ταξιτζήδων, κουλτουριάρηδων και γενικά οποιουδήποτε άλλου εκτός από τους πραγματικούς ενόχους. Οι προσωπικές προκαταλήψεις και αντιπάθειες του καθενός αποδεικνύονται πολύ πιο ισχυρές από τη λογική.

Το πλοίο των ηλιθίων

Υπάρχει μία ιστορία που αντικατοπτρίζει πολύ πιστά την κατάσταση που περιέγραψα παραπάνω. Ανεξάρτητα από το ποιόν του συγγραφέα του, «το πλοίο των ηλιθίων» (εδώ στο πρωτότυπο) περιγράφει με γλαφυρό τρόπο τι συμβαίνει όταν οι εμπλεκόμενοι, τυφλωμένοι από τις εμμονές τους, κάνουν λάθος διάγνωση της κατάστασης στην οποία βρίσκονται.

Σύμφωνα με την εν λόγω ιστορία, ο καπετάνιος και οι αξιωματικοί ενός πλοίου παίρνουν, λόγω αλαζονείας, την απόφαση να θέσουν πορεία προς τον βορρά. Αντιμέτωποι με τις δυσκολίες που τους προκαλεί το κρύο, οι επιβάτες διαμαρτύρονται, αλλά ο καθένας συσχετίζει την κατάσταση με τα προσωπικά του παράπονα. Ο γέρος ναυτικός παραπονιέται για τη μικρή αμοιβή του, η γυναίκα επιβάτης για τις ανισότητες των δύο φύλων, ο Μεξικάνος για τη χρήση αγγλικών, ο Ινδιάνος για την καταστροφή της φυλής του, ο λοστρόμος για το δικαίωμα στην πεολειχία (!), η φιλόζωος για την κακομεταχείριση των ζώων και ο καθηγητής για τις διακρίσεις γενικά. Μόνο ο μικρός καμαρώτος τους εφιστά την προσοχή στο βασικό πρόβλημα, την πορεία προς τον βορρά, η επίλυση του οποίου είναι προαπαιτούμενο για την επιτυχή αντιμετώπιση όλων των άλλων προβλημάτων.

Αδυνατώντας να αντιληφθούν την ορθότητα της παρατήρησής του και όντας προσκολλημένοι στις χρόνιες πεποιθήσεις τους, οι υπόλοιποι επιβάτες τον αγνοούν και αναλίσκονται στο να απαιτούν όλα αυτά τα δευτερεύοντα. Οι αξιωματικοί και ο καπετάνιος (η εξουσία) κάνουν μικρές παραχωρήσεις σε αυτά τα θέματα, με τις οποίες τους κρατούν ικανοποιημένους για λίγο καιρό έτσι ώστε να συνεχίσουν απρόσκοπτοι το παρανοϊκό σχέδιο της πορείας προς το βορρά. Το αποτέλεσμα είναι το προβλεπόμενο: συντριβή του πλοίου ανάμεσα σε δύο παγόβουνα και πνιγμός όλων των επιβαινόντων.

Ο δικός μας Τιτανικός

Υπό το πρίσμα αυτής της ιστορίας, η δήλωση του Παπακωνσταντίνου για Τιτανικό δεν φαίνεται να είναι και πολύ άσχετη με την πραγματικότητα, με τη διαφορά ότι δεν ίσχυε μόνο για την κυβέρνηση Καραμανλή (του Β΄), αλλά και για τις τρεις επόμενες. Εδώ και δυόμισι χρόνια, παραπονιόμαστε και καταγγέλουμε διεφθαρμένους πολίτες και πολιτικούς, εγκληματίες μετανάστες, φοροφυγάδες, μαφιόζους συνδικαλιστές, διαφθορά, σκληρούς όρους των δανειστών. Αυτά τα παράπονά μας αντιμετωπίζονται από αυτούς που χαράσσουν την πορεία της χώρας με μικρές παραχωρήσεις: φυλάκιση Άκη, κέντρα “υποδοχής” μεταναστών, σύλληψη Γαβαλά, ιδιωτικοποιήσεις ΔΕΚΟ, συμβιβασμός με τη Μίζενς και τέλος “επιμήκυνση” (όχι βέβαια αυτή που πραγματικά... χρειαζόμαστε). Μένουμε απασχολημένοι με αυτά τα δευτερεύοντα θέματα και προσωρινά ικανοποιημένοι από αυτές τις μικρές παραχωρήσεις, χωρίς να βλέπουμε το πραγματικό πρόβλημα της πορείας προς τον βορρά: αυτές οι ίδιες πολιτικές που υποτίθεται ότι θα μας βγάλουν από την κρίση δημιουργούν συνθήκες που ευνοούν μόνο την επιδείνωσή της.

Εάν το χρήμα είναι το αίμα της οικονομίας της χώρας, το κράτος είναι η καρδιά που το στέλνει σε όλα τα μέλη και βοηθά στην ανακύκλωσή του. Ως λύση στο πρόβλημα αιμορραγίας που αντιμετωπίζουμε, προκρίνεται η μείωση της λειτουργίας της καρδιάς (=περικοπές), αντί για το κλείσιμο των πληγών (=δαπάνες προς το εξωτερικό) και την αύξηση της ποσότητας του αίματος (=ανάπτυξη). Το αποτέλεσμα είναι το αναμενόμενο: βρισκόμαστε ήδη στο πέμπτο έτος ύφεσης, με προοπτικές για όγδοο και βλέπουμε.

Η αλήθεια είναι μπροστά στα μάτια μας: “νηστικό αρκούδι δεν χορεύει”. Αλλά ποιος να λάβει υπόψη ένα απλό γνωμικό όταν δεν το λέει ούτε καν ένας μικρός καμαρώτος; Έχουμε άλλα σημαντικότερα θέματα να λύσουμε.

Μόναχο, 17 Ιουλίου 2012

Άγγελος Κανλής